Vandaag de dag is basketbal een mondiale sport met miljoenen fans en spelers over de hele wereld. Van de NBA-sterren tot lokale sporthallen in Nederland en België: overal wordt gebasketbald. Maar waar begon het eigenlijk allemaal? In dit blog duiken we in de geschiedenis van het basketbal — van een simpele oefening in een gymzaal tot de wereldwijde topsport die het nu is.
Het begin: Springfield, Massachusetts (1891)
De oorsprong van basketbal gaat terug naar 1891, toen de Canadese sportdocent Dr. James Naismith op zoek was naar een nieuwe zaalsport voor zijn studenten aan de International YMCA Training School in Springfield, Massachusetts (VS). Het was winter en het weer maakte buitensport onmogelijk. Naismith kreeg de opdracht een spel te bedenken dat de studenten actief hield, maar dat veilig, eenvoudig en geschikt voor binnen moest zijn.
Zijn oplossing? Een bal, een paar eenvoudige regels en twee perzikmanden die hoog aan de muur werden gehangen als doel. Het eerste basketbalspel was geboren. De manden hadden nog geen open bodem — elke keer als er gescoord werd, moest de bal met een ladder uit de mand gehaald worden.
De eerste spelregels
Naismith stelde 13 basisregels op, waarvan veel elementen nog steeds terug te vinden zijn in het moderne basketbal. Enkele van die oorspronkelijke regels waren:
- De bal mag in elke richting worden gegooid, met één of beide handen.
- Spelers mogen niet rennen met de bal; de bal moet gegooid worden vanaf de plek waar die gevangen wordt.
- Een score telt als de bal in de mand blijft liggen (en dus niet erdoor valt — want dat kon nog niet!).
- Een overtreding is onder andere: schoppen, slaan, duwen of vasthouden van een tegenstander.
Het spel werd aanvankelijk gespeeld met een voetbal, en teams bestonden uit negen spelers per team. Pas later werd het aantal teruggebracht naar de vijf tegen vijf zoals we dat nu kennen.
Snel populair in Amerika
Het nieuwe spel sloeg snel aan. Binnen enkele jaren verspreidde basketbal zich via de YMCA-beweging naar andere delen van de Verenigde Staten. De eerste vrouwenwedstrijd werd al in 1892 gespeeld aan het Smith College, en rond de eeuwwisseling werd het spel ook buiten Noord-Amerika bekend.
De eerste professionele basketbalcompetities ontstonden aan het begin van de twintigste eeuw, met de oprichting van regionale en nationale leagues. In 1946 werd de BAA opgericht, die drie jaar later samen met de NBL zou opgaan in de inmiddels wereldberoemde NBA (National Basketball Association).
Internationale groei
Basketbal groeide explosief in de twintigste eeuw. In 1932 werd FIBA opgericht: de internationale basketbalfederatie. Vier jaar later, in 1936, was basketbal voor het eerst onderdeel van de Olympische Zomerspelen in Berlijn — met niemand minder dan James Naismith zelf als eregast.
Na de Tweede Wereldoorlog verspreidde basketbal zich verder over Europa, Azië en Latijns-Amerika. Het spel kreeg lokale varianten, maar de kern van de sport bleef overal herkenbaar. Landen als Litouwen, Spanje, Argentinië, Frankrijk en Servië ontwikkelden zich tot basketbalmachten naast de Verenigde Staten.
Basketbal in Nederland en België
In de Benelux werd basketbal vooral in de jaren ’40 en ’50 geïntroduceerd, met de oprichting van nationale bonden zoals de Nederlandse Basketball Bond (NBB) en Basketbal Vlaanderen. In de beginjaren was het nog een kleine sport, vaak gespeeld in schoolgyms of kleinere zalen.
In de decennia die volgden groeide de sport langzaam maar zeker. Clubs als ZZ Leiden, Heroes Den Bosch en BC Oostende zijn voorbeelden van verenigingen die het basketbal in hun land stevig op de kaart hebben gezet. De oprichting van de BNXT League in 2021 — een gezamenlijke competitie voor Belgische en Nederlandse clubs — is het bewijs dat de sport in onze regio in de lift zit.
Een wereldsport
Vandaag de dag is basketbal een van de meest beoefende en gevolgde sporten ter wereld. De NBA is uitgegroeid tot een wereldwijd merk, met sterren als Michael Jordan, LeBron James, Kobe Bryant en Giannis Antetokounmpo als uithangborden. Tegelijkertijd bloeien ook internationale competities, jeugdprogramma’s en lokale clubs in alle hoeken van de wereld.
Basketbal heeft de unieke kracht om mensen van alle leeftijden, culturen en achtergronden met elkaar te verbinden. En dat allemaal dankzij een creatieve gymdocent en twee perzikmanden in een school in Massachusetts.
Wist je dat?
- De allereerste basketbal werd gemaakt van leer en had een binnenbal van rubber — maar hij stuiterde nauwelijks!
- De term “slam dunk” werd pas populair in de jaren ’70, maar het werd al veel eerder gedaan.
- De driepuntslijn werd pas in de jaren ’60 getest en in de NBA pas in 1979 ingevoerd.
- De originele 13 spelregels van Naismith zijn nog altijd te bekijken in het Naismith Memorial Basketball Hall of Fame in Springfield.
Meer ontdekken?
Benieuwd naar hoe het basketbal zich verder heeft ontwikkeld in Nederland en België? Of wil je meer weten over legendarische spelers, tactieken of bijzondere regels? Blijf onze blog volgen — elke twee weken duiken we dieper in de wereld van basketbal!
Heb je een onderwerp waar je meer over wil weten? Mail ons op info@reboundmagazine.nl, en wie weet behandelen we jouw vraag binnenkort!
